آموزش شروع کار با نرم افزار Qt یا کیوت

در مقاله قبل دلیل استفاده از نرم افزار Qt و نحوه دانلود و نصب آن را بررسی نمودیم. در این آموزش می خواهیم کار با نرم­ افزار کیوت را آغاز کنیم. بنابراین برای شروع کار با نرم افزار Qt و نوشتن اولین برنامه در Qt با این آموزش همراه باشید.

لازم به ذکر است برای دنبال کردن این مجموعه آموزشی، آشنایی اولیه با زبان C کافی است و به تمام نکات مربوط به کار با زبان ++C و خود نرم افزار Qt حین آموزش اشاره خواهیم کرد.

محیط کلی Qt بعد از اجرا به صورت زیر است:

گزینه “New Project” را انتخاب کنید (یا از منوی File، گزینه “New File or Project..” را انتخاب نمائید) در پنجره باز شده، از سربرگ “Projects” گزینه “Application” را انتخاب کنید:

همان طور که مشاهده می شود، انواع مختلفی از Application را می توان انتخاب نمود. “Qt Quick Application” ها مربوط به کدنویسی به زبان QML هستند. پروژه­ای که به کمک “Qt Console Application” ساخته شود، خروجی برنامه را در محیط console نمایش می دهد. اما کاربرد استاندارد و معمول، پروژه­ای از نوع  “Qt Widgets Application” می باشد که امکان برنامه‌­نویسی به زبان ++C را به همراه امکان ایجاد محیط گرافیکی ایجاد می کند.

به عنوان مثال اول، می خواهیم یک پروژه از نوع “Qt Console Application” ایجاد کنیم. بنابراین روی گزینه “Qt Console Application” کلیک کرده و “choose” را انتخاب می کنیم. سپس نام پروژه و محل ذخیره آن را انتخاب می نمائیم. دقت کنید برای ذخیره پروژه، حتما فولدری متناسب با نام پروژه (نه لزوماً یکسان با آن) ایجاد کرده و آن را به عنوان محل ذخیره پروژه انتخاب کنید.

با انتخاب گزینه “Next” پنجره زیر نمایان می شود.

در اینجا مکانیزم Build کردن پروژه را روی همان گزینه پیش­فرض یعنی “qmake” قرار می دهیم و “Next” را انتخاب می کنیم.

در پنجره “Kit Selection” باید نوع کامپایلری که قصد داریم استفاده کنیم، انتخاب نمائیم که انتخاب ما MinGW است.

با انتخاب “Next” پنجره زیر نمایان می­ شود:

با انتخاب “Finish” پروژه ایجاد می­ شود.

همان­ طور که مشاهده می­ کنید، پروژه ایجاد شده در نرم افزار Qt شامل دو فایل با پسوند “.pro” و “.cpp” است. فایل با فرمت “.pro” که در واقع پروفایل برنامه است، کتابخانه­ های مورد نظر را فراخوانی می­ کند. همچنین سورس ­های برنامه در این فایل به پروژه اضافه می­ شوند. فایل با پسوند “.cpp” در فولدر “Sources” قرار دارد و کدی که مورد نظر ماست در این قسمت نوشته می­ شود.

به نرم ­افزار Qt کتابخانه ­هایی اضافه شده تا کار با ++C را راحت­ تر کند. در این مثال می­ خواهیم عبارت “Hello Word!”  که یک داده از نوع String است، به عنوان خروجی برنامه مشاهده کنیم. در ++C نمی­ توان به صورت مستقیم یک String تعریف کرد و باید توسط کاراکترها آن را ایجاد نمود. اما در نرم افزار Qt این امکان ایجاد شده که نوع داده String تعریف کنیم.

برای چاپ یک عبارت یا مقدار در نرم افزار کیوت، از کتابخانه “QDebug” و دستور “()qDebug” استفاده می شود. بنابراین ابتدا کتابخانه مد نظر را به برنامه اضافه می کنیم.

#include <QDebug>

سپس یک داده از نوع String تعریف نموده و آن را چاپ می کنیم.

 

QString myString = "Hello Word!";
 qDebug() << myString;

myString نام دلخواهی است که ما انتخاب کردیم و می­ توانست هر نام دلخواه دیگری باشد.

نوع build برنامه را روی Release قرار می دهیم و با کلیک روی دکمه run ( و یا استفاده از میانبر “ctrl + R” )، برنامه را اجرا می کنیم.

بعد از اجرای برنامه مشاهده می کنیم عبارت تعریف­ شده، در محیط console نمایش داده می شود:

 

چند نکته مهم در کار با نرم افزار Qt

نکته اول: حین نوشتن برنامه در نرم ­افزار Qt، قوانین تعریف متغیر (=Variable) را در نظر بگیرید.

قانون تعریف variable در C++ این است که

• نام متغیر می تواند شامل حروف a تا z بزرگ و کوچک، اعداد 0 تا 9 و کارکتر “_” (unedrscore) باشد.
• نام متغیر باید با حرف کوچک یا با کارکتر “_” شروع شود.
• نام متغیر به حروف بزرگ و کوچک حساس است (Case sensitive).

استانداردی که در کیوت رعایت می شود به این شکل است که نام variable با حرف کوچک شروع می گردد و به جای استفاده از کارکتر “_” کلمات بعدی با حروف بزرگ آغاز شوند (مانند myString به جای my_string).

نکته دوم: میانبر “Ctrl + Space” در کدنویسی بسیار کمک می کند. سعی کنید از این میانبر زیاد استفاده کنید، چرا که راهنمای خوبی برای این است که در چه جایی از کد اجازه تعریف یا استفاده از چه متغیری را داریم. همچنین باعث بالا بردن سرعت کدنویسی می شود. مثلا برای تایپ “qDebug” کافی است “qd” را تایپ کنید و بعد با استفاده از میانبر “Ctrl + Space” لیستی از عبارات قابل استفاده را مشاهده می کنید. همین طور برای تایپ متغیرهایی که در برنامه تعریف کردید، با این میانبر به راحتی به لیستی از متغیرهای تعریف­ شده در برنامه دسترسی خواهید داشت. این قابلیت بعدها که تعداد متغیرهای برنامه زیاد شد، به شرط انتخاب اسم مناسب برای متغیرها ( که در جای خود به آن اشاره خواهیم کرد) بسیار کارآمد است.

نکته سوم: نگاهی به مسیر ذخیره­ ی پروژه ایجادشده در نرم افزار کیوت بیاندازید. در کنار فولدر پروژه، فولدر دیگری ساخته شده ­است. این فولدر بعد از build کردن برنامه و در کنار فولدر پروژه ایجاد می شود. برای همین تاکید کردیم حتماً پروژه را در پوشه­ ای با نامی متناسب با نام پروژه ذخیره کنید. چون تعداد پروژه­ ها که زیاد شود، شما تعداد زیادی فولدر پروژه و فولدر build خواهید داشت که باعث بی­ نظمی کار شما می شود.

نکته چهارم: اگر خواستید برنامه نوشته­ شده را در یک کامپیوتر دیگر اجرا کنید، ابتدا فایل با پسوند “.user” را از فولدر پروژه و همچنین فولدر build را حذف کنید. چون این فایل­ ها مختص سیستم شما و مسیر ذخیره پروژه شما ایجاد شده ­اند. لذا حتی برای عوض کردن مسیر پروژه در کامپیوتر خودتان هم باید این کار را انجام دهید، در غیر این صورت فولدر build در مسیر قبلی پروژه ایجاد می شود. بعد از این کار روی فایل “.pro” دابل کلیک کنید. در پنجره زیر، نوع کامپایلر را انتخاب و سپس Configure را انتخاب نمائید.

حالا به مسیر ذخیره پروژه نگاهی بیندازید. فایل “.user” مخصوص کامپیوتر شما و مسیر ذخیره فعلی فولدر پروژه شما ایجاد شده است. دوباره مراحل انتخاب مود build و سپس run را انجام دهید. اکنون فولدر build هم ساخته شده است. این فایل بار اول که برنامه را اجرا می کنید ساخته می شود. برای همین اجرای اول برنامه معمولاً زمانبرتر از اجراهای بعدی خواهد بود.

در آموزش بعدی کار با نرم افزار Qt را به ­صورت گرافیکی دنبال خواهیم کرد.

اگر این نوشته‌ برایتان مفید بود لطفا کامنت بنویسید.

مطالعه دیگر جلسات این آموزش

<< جلسه قبلی                    جلسه بعدی >>